İlk yardım nasıl olmalıdır?

Topçu yaptğı açıklamada ''Çeşitli nedenlerle oluşan yanıklar dünyada önemli bir sağlık problemi olmayı sürdürmektedir. ABD de yapılan bir araştırmada her yıl yaklaşık 1.2 milyon insan yanık nedeniyle yaralanmakta ve bu hastaların 50 bini hastanede tedavi edilmekte bu hastaların yaklaşık 4 bini ise maalesef hayatını kaybetmektedir. Ülkemiz içinde benzer bir durum söz konusudur. Ülkemizde Sivas ta yapılan bir araştırmada yanık nedeniyle tedavi görenlerin oranı binde 3 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada yananların yaklaşık beşte biri hastanede yatacak kadar ciddi yanıklardır. Son yirmibeş yılda dünyada ve son 10 yıldır ülkemizde yoğun bakım koşullarının gelişmesi sadece yanık hastalarını tedavi eden birimlerin kurulması yanık nedeniyle ölümleri belirgin olarak azaltmaktadır. Ancak yanık hala ölümcüldür hala ciddi bir halk sağlığı problemidir. Yanık meydana geldikten sonra kritik bir süreç başlamaktadır ve bu süreç eğer zamanında ve doğru tedaviler hızla gerçekleştirilirse yanan hastanın iyileşmesini ve sağ kalımını arttırmaktadır. Bu nedenle yanık için ilk yardım ve sonrasında hastanın uygun merkezlerde tedavisi çok önemlidir. Bu yazıda amacımız yanık ilk yardımını anlatmak ve halk arasındaki bir takım yanlış inançları ortadan kaldırmaktır.

Yanık, vücudun bir bölgesindeki dokuların yüksek ısıdan zarar görmesidir. Hastanın yaşamını tehdit etmesinin yanı sıra, oluşan nedbe dokusu estetik açıdan sorun yarattığından her zaman acil olarak tedavi edilmelidir.

 

            Yanık Nedenleri: Yanık, alev ya da sıvı, katı ve buhar halindeki sıcak cisimlerin doğrudan etkisiyle oluşur. Bunların yanında, elektrik çarpması ya da sülfürik asit gibi kimyasal maddelerle temas sonucunda da yanığa benzer lezyonlar oluşabilir. Dokunun gördüğü zarar, ısının yüksekliği ve dokunun ısıya maruz kaldığı süre ile doğru orantılıdır. Yanık, ne kadar derine inmişse ve ne kadar geniş bir yüzeye yayılmışsa o kadar ağırdır.

 

           Hafif Yanıklar:

Vücut yüzeyinin,

%  2 sinden az olan 3. derece yanıklardır.

% 10 undan az olan 2. derece yanıklardır. 

 

          Orta Şiddetli Yanıklar 

Erişkinlerde vücut yüzeyinin,

%  2-10 u arasındaki 3. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

% 15-25 i arasındaki 2. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

% 50-75 i arasındaki 1. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

Çocuklarda vücut yüzeyinin,

% 10-20 si arasındaki 2. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)

Bebeklerde tüm 1. derece yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç) 

 

         Şiddetli Yanıklar

 

Erişkinlerde vücut yüzeyinin, % 10 undan fazla olan 3. derece yanıklar ve 3. derece el, ayak, yüz, cinsel organ yanıkları.

% 25 inden  fazla olan 2. derece yanıklar.

Çocuklarda vücut yüzeyinin  % 20 sinden fazla olan 1. derece yanıklar

Bebeklerde tüm 3. derece yanıklar.

Bu yanık yüzdelerini hızlıca saptamak mümkün olmayabilir. Bunun için yapılması gereken hızlıca yanan şahsa bakıp vücudunun ne kadarının yandığını kabaca hesaplamaktır. Yaralının tüm vücudu %100 olarak kabul edilir eğer vücudunun yarısında yanık izi varsa %50 dörtte biri yanmışsa kabaca %25 i yanmış sayılabilir. Yanık yüzdesi sadece ilk yardımı yapanların elini çabuk tutması için önemlidir. İdeal olan tüm yanıkların bir sağlık merkezine götürülmesi çocuk yanıkları için daha hızlı hareket edilmesi ve ilk yardımın hızlı yapılması olmalıdır.

Yanığın vücutta oluşturduğu olumsuz etkileri 

•Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. 

•Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. 

•Hasta ya da yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.

Isı ile oluşan yani  sıcak su çay çorba yemek gibi sıvılar ile  ateş tiner gazyağı gibi yanıcı maddeler ile oluşan yanıklarda ilk yardım

•Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir. Çünkü koşarken yanık daha çok oksijenlenir ve yanık alanı ve derinliği artar.

•Hasta ya da yaralı ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır.

•Hasta ya da yaralının hava yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilir.

•Yanık çok yaygın değilse yanan bölge en az 20 dk. tazyiksiz ve bol soğuk su (asla buz değil) altında tutulur.

•Şişlik oluşabileceğinden saat, yüzük, bilezik vb. takılar çıkarılır.

•Yanan bölgedeki giysiler çıkarılır (giysi yanan bölgeye yapışmışsa etrafından kesilerek çıkarılması gerekir).

•Yanan bölge eğer koşullar uygunsa ve hastanın bir merkeze nakli uzayacaksa sabunlu su ile dikkatlice temizlenir.

•Su toplayan yerler patlatılmaz.

•Yanan bölgelere (el,ayak gibi) birlikte bandaj yapılmaz.

•Yanık üzeri temiz ve nemli bezle örtülür, yanık üzerine bal diş macunu antibiyotikli kremler v.b  hiçbir madde sürülmez. 

•Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.

•Yanan vücut bölgesi geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa; sıvı kaybını gidermek amacıyla hasta ya da yaralıya hazırlanan sıvı (1 lt. su+ 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz), maden suyu vb. içirilir.

•Ülkemizde her yerden ulaşılabilen 112 telefonu aranarak Tıbbi yardım istenir.

Kimyasal (İş yerlerinde ve evlerde cildi tahriş eden asitli ya da bazik maddeler örneğin tuzruhu kezzap vb)yanıklarda ilk yardım 

•Yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak, kimyasal maddenin deriyle teması kesilir.

•Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dk. yıkanır.

•Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.

•Ülkemizde her yerden ulaşılabilen 112 telefonu aranarak Tıbbi yardım istenir.

Elektrik yanıklarında ilk yardım

•Olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur.

•Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir.

•Akımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle (tahta, plastik) kişinin elektrikle teması engellenir.

•Hasta ya da yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.

•Hasta ya da yaralı kımıldatılmamalıdır.

•Hasar gören vücut bölgesi örtülür.

•Hasta ya da yaralının bilinci açık ve kendini iyi hissediyorsa dahi tıbbi yardım istenir.

•Ülkemizde her yerden ulaşılabilen 112 telefonu aranarak Tıbbi yardım istenir. Çünkü bu yaralanmada ani kalp durması sıktır.

Sıcak çarpmasında ilk yardım

•Hasta serin ve havadar bir yere alınır.

•Hastanın giysileri çıkarılır.

•Hasta sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.

•Bulantı yoksa ve bilinci açıksa; su ve tuz kaybını gidermek için hastaya su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da maden suyu içirilir.

Yanıklarda ilk yardım sakin olmayı ancak hızlı müdahale etmeyi gerektirir. Çocukların ev kazalarına sık maruz kalmaları evde çocuğun yaralanmasına sebep olacak koşulların bulunmasına bağlı olduğu unutulmamalıdır. Evde küçük çocukların ulaşabileceği, çekerek devirebileceği yerlerde sıcak su ve kimyasallar bulunmamalıdır. Çocukların sobalar ve ateşten uzak tutulması için önlemler alınmalıdır. Ülkemizde çocuk yanıklarının büyük kısmı haşlanma yanıklarıdır ve alınacak basit önlemler ile bu yanıklara engel olunabilir. Bunun için:

1.Mutfak bankoları çocukların ulaşamayacağı yükseklikte olmalı ve asla sandalye ve benzeri tırmanabileceği şeyler yakın olmamalıdır.

2.Sıcak su kaynaklarına ve ateş çıkarabilecek maddelere çocukların ulaşabilmesi önlenmelidir.

3.Sobalı evlerde soba etrafına basit bir bariyer sistemi mutlaka yapılmalıdır.

4.Kimyasal yanık oluşturabilecek maddeler kilitli dolaplarda saklanmalıdır.

Bu basit önlemler ve yanık ile ilk karşılaşıldığında yukarıda sözünü ettiğimiz müdahaleleri doğru yapmanın yanıktan ölümleri ve sakat kalmalarının azaltacağını unutmayalım. Hem kendimizin hem de çocuklarımızın daha sağlıklı yaşaması için yapmamız gerekenleri bilmek ve uygulamanın görevimiz olduğunu unutmayalım. Sağlıklı günler dileklerimle.